Mukayeseli Hukukta Temel Kavramlar
Hukukun kurucu kavramlarını disiplinler-üstü bir bakışla çözümleyen bu ders,
normatif düzenin temel dayanaklarını kıta Avrupası geleneği, Anglo-Sakson common
law sistemi ve İslam hukuk düşüncesi bağlamında mukayeseye açar. Özgürlük ve adalet
ikilisi, hak – görev dengesi, egemenlik, meşruiyet, sorumluluk, yaptırım ve
hukukî özerklik gibi kavramlar; tarihsel kaynakları, felsefî argümanları,
pozitif hukuktaki dönüşümleri ve yargı içtihatlarına yansıyan boyutları ile
eşzamanlı olarak incelenir.
Kavramsal tartışma zemini, hürriyet ve adalet ile hukuk ve hikmet
eksenlerinde yürüyen klasik hukuk felsefesi külliyatından beslenirken, pozitivist,
doğalcı ve eleştirel paradigmaların metodolojik ayrışmaları da gözetilir.
Bu çerçevede Aristoteles’in dikaion tasnifi, Aquinas’ın lex-ius ayrımı,
Selçuklu-Osmanlı hukuk nazariyeleri, Austin-Kelsen norm hiyerarşisi
ve Hart’ın kural teorisi gibi kilit metinler, İbn Rüşd, İbn Haldun ve
Molla Sadrâ’nın adalet telakkileriyle birlikte okunur.
Karşılaştırmalı yaklaşım, kavramların farklı hukuk ailelerinde kazandığı
semantik çeşitliliği görünür kılar; örneğin sözleşme özgürlüğünün Roma hukukundan
modern borçlar hukukuna uzanan seyri, İngiliz teamül hukukunun
equity doktrini ile İslam hukukunun istihsan prensibi arasında
kurulan rasyonalite köprüleri ışığında analiz edilir. Böylece ders,
hem dogmatik hukukun teknik dilini hem de felsefî sorgulamanın eleştirel
ufkunu entegre eden elit bir metodolojik zemin oluşturur.
Teorik tartışmalar, seçilmiş yüksek mahkeme kararları, doktrin
yorumları ve klasik metin çözümlemeleriyle desteklenerek kavramların
düşünsel sürekliliği ile toplumsal pratikteki tezahürleri arasında
sistematik bir irtibat kurar.